Beyan edilerek kayıt altına alınan aykırılıkların daha sonra Bakanlıkça kontrol edilip edilmeyeceği, kontrol edilecekse ne şekilde kontrol edileceğine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bununla birlikte yapı sahibinin yalan ve yanlış beyanda bulunması halinde iki önemli yaptırım öngörülmüştür.

Aykırılıkların yalan ve yanlış bir şekilde beyan edilmesi halinde, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan suçundan (TCK m. 206) suç duyurusunda bulunulur. Bu durumda ilgili savcılık, suçun unsurlarının oluşup oluşmadığını tespit edecek ve gerek görürse yapı sahibi (şüpheli) hakkında ceza davası açacaktır.

Ayrıca aykırılığın doğru şekilde beyan edilmemesi yapı kayıt belgesinin iptaline de yol açabilir. Şöyle ki, yalan ve yanlış beyanda bulunulan husus yapı kayıt belgesi bedelinin eksik olarak hesaplanması neticesini doğurmuş ise, eksik alınan bedel önce yapı sahibinden alınır. Yapı sahibi kendisinden talep edilen bu eksik bedeli süresi içerisinde ödemezse, daha önce verilmiş olan yapı kayıt belgesi iptal edilir ve yapı sahibince ödenmiş olan bedel iade edilmez.

İmar barışından ancak 31.12.2017 tarihine kadar yapılmış imar mevzuatına aykırı yapılar bakımından yararlanılabilir. İmar barışından faydalanmak için en geç 15.06.2019 tarihine kadar başvuru yapılması gerekmektedir. Usulünce yapılan başvuruyu müteakip yapı kayıt belgesi bedelinin en geç 30.06.2019 tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir.

Yapı kayıt belgesi, yapının yeniden yapılması veya kentsel dönüşüm uygulamasına kadar geçerlidir. Yapı kayıt belgesi alınan yapının yenilenmesi durumunda imar mevzuatı hükümleri uygulanır. Böyle bir durumda yapı kayıt belgesi kazanılmış hak oluşturmaz.

Başkasının özel mülkiyetine ait taşınmazda bulunan kaçak yapılar, imar barışından faydalanamaz. Örneğin, mülkiyeti komşusuna ait arazi üzerinde kaçak yapı yapan kişi bu yapı bakımından imar barışından faydalanamaz. Bu tür durumlarda arazinin maliki olan kişi, kendi arazisinin üzerinde yapılan yapı için imar barışından yararlanarak yapı kayıt belgesi alabilir.

Sosyal donatı için tahsis edilmiş taşınmazlar üzerinde yapılan yapılar da imar barışı kapsamına girmemektedir. Bu çerçevede cami, yol, okul, itfaiye, park gibi kamu hizmetlerine tahsis edilmiş taşınmazlar üzerinde yapılmış yapılar, imar barışı kapsamında girmemektedir. 31.12.2017 tarihinden önce yapılmış olsalar dahi, bu yapılar için yapı kayıt belgesi düzenlenemez.

Ayrıca bazı özel kanunlarla düzenlenen alanlardaki yapılar da imar barışı kapsamında değildir. Örneğin, 2960 sayılı Boğaziçi Kanununda tanımlanan Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi içindeki bazı alanlardaki yapılar imar barışından yararlanamaz.

İmar barışı düzenlemesi, Hazine ve belediyeye ait taşınmazlar üzerine yapılan ruhsatsız yapıların sahiplerine de söz konusu yapılarını kayıt altına alabilme imkânı vermektedir.

İmar barışının kapsamını genişleten en önemli düzenleme ise şudur: Belediye ve Hazineye ait taşınmazlar üzerinde ruhsatsız yapı yapanlar, kaçak yapıyı kayıt altına aldıktan sonra, talep ederlerse, söz konusu taşınmazı da ilgili belediye veya Hazineden satın alabilir. Böylelikle, belediye veya Hazine taşınmazı üzerine kaçak yapı yapanlar önce bu yapıları kayıt altına alınmasını sağlayabilecek ve ardından da rayiç bedel üzerinden bu taşınmazları ilgili belediye veya Hazineden satın alabilecektir.

Yapı kayıt belgesinin verilmesinin ön koşullarından biri yapı kayıt belgesi bedelinin ödenmesidir. Yapı kayıt belgesi bedeli, yapının bulunduğu arsanın emlak vergi değeri ve yapının yaklaşık maliyet bedelinin toplamı üzerinden konutlarda yüzde üç, ticari kullanımlarda yüzde beş oranında hesaplanmaktadır. Bakanlığın düzenlemesinde bu bedelin hesaplanmasına ilişkin detaylı hükümler bulunmaktadır.

Yapının bulunduğu arsanın emlak vergi değeri, ilgili belediyesinden temin edilen arsa ve arazi asgari metrekare birim değerleri esas alınmak suretiyle hesaplanır.

Yapının yaklaşık maliyet bedeli ise aşağıdaki tabloda belirtilen birim maliyetler üzerinden hesaplanır:

Yapının yaklaşık maliyeti, binanın toplam yapı alanı dikkate alınarak hesap edilir. Binada yalnızca konut bulunuyorsa yapı kayıt belgesi bedeli, arsanın emlak vergi değeri ile yapı yaklaşık maliyet bedelinin toplamı üzerinden %3 olarak hesaplanır. Binada konutun dışında ayrıca işyeri de bulunuyorsa, bu durumda konut ve ticari olarak kullanılan alanların arsa oranları ayrı ayrı hesaba katılır ve konutlarda yüzde 3, ticari kullanımlarda yüzde 5 katsayısı uygulanır.